1 Mż 12, 1-4
Przeczytana historia biblijna jest bardzo znaną historią powołania Abrahama. Nazywany ojcem narodu żydowskiego, bohaterem wiary, Abraham jest jednym z ważniejszych postaci pojawiających się w Starym Testamencie. Historia o Abrahamie i jego życiu jest kluczowa dla znaczenia państwa i religii żydowskiej, Podobnie jak dla Polaków znacząca była, i może nadal jest, opowieść trzech braciach Lechu, Czechu i Rusie. To właśnie jeden z nich Lech, został legendarnym założycielem państwa na terenach dzisiejszej Polski.
Jednak opowieść biblijna jest trochę inna. W historii pełnej symboli Abraham zostaje wezwany przez Boga do pozostawienia swojej ziemi i swojego domu rodzinnego.
Prawdziwy Bóg, który przemawia do Abrahama nie może być utożsamiony z rodziną. Nie może być utożsamiony z narodem. Nasz bohater opuszcza swoją rodzinę i swój naród. Opuszcza je, aby wyrusza w podróż. Ma przed sobą wizję stworzenia nowego wyjątkowego narodu. Większego niż dotychczasowy naród. To co stworzy nie będzie ograniczone tylko do jednego terenu czy jednego plemienia. To w postawie Abrahama będą błogosławione wszystkie plemiona ziemi. Wszystkie narody, nie tylko jeden!
Opuszczenie swojej ojczyzny oznacza opuszczenie bogów. Są to bogowie ziemi, krwi, rodziny, plemienia i narodu. Są to bogowie pogańscy i politeistyczni. Bogowie, którzy stoją między sobą, nawet jeśli jeden jest najsilniejszy. Są oni ograniczeni przez pokrewieństwo czy terytorium miasta lub państwa.
Jak czytamy również w Starym Testamencie prorocy walczą w imię Boga Abrahama z pogańskimi bogami. Pogaństwo oznacza podniesienie pewnej ograniczonej przestrzeni do rangi najwyższej wartości i godności. Pogaństwo posiada boga, który jest związany z jednym miejscem czy jedną grupą. I pogański bóg jest czymś więcej niż tylko dosłownym terytorium. Łączy w sobie wszystko co ma charakter „czegoś obok”. Przykładem może być ziemia, rasa, plemię czy naród.
Czytając historię i obserwując ksenofobiczne środowiska wszyscy wiemy, jak potężni mogą być bogowie, którzy podnoszą do najwyżej rangi kolor skóry czy pochodzenie. Przekonanie o wyższości białego człowieka czy wiara w doskonałą rasę, która ma panować nad innymi, jest czymś co ukształtowało naszą historię. Podręcznik do historii jest bogaty w przykłady.
Jak łatwo zauważyć wiele narodów i państw oznacza wielu bogów, dlatego pogaństwo z natury jest politeistyczne. I bogowie, którzy mają charakter „czegoś-obok” nigdy nie są neutralni względem tego, co stoi obok. Chcą dominować, rządzić i składać w ofierze swoich przeciwników. Nienawiść pomiędzy rodzinami, wojny narodów czy rasizm są tego ilustracją. Każdy służąc swojemu bogowi walczy z innym bogiem.
I historia Izraela opisana w Starym Testamencie pełna jest napięć i potężnych konfliktów, gdyż Izrael też jest narodem. Prawdziwy Bóg, który przemawia do Abrahama, nie jest jednak utożsamiany z narodem. Stoi on ponad nim, osądza go i wymaga od niego sprawiedliwości. W momencie w którym pojawia się zagrożenie utożsamienia Go z narodem, Bóg opuszcza Izrael i tych, którzy go czczą. I o tym czytamy w opowieściach o prorokach. Prawdziwy Bóg nie chce być pogańskim bogiem narodowym. W Księdze Amosa możemy przeczytać, że prawdziwy Bóg jest w stanie pozwolić na zniszczenie swojego narodu i jednocześnie samemu nie zginąć. We pogańskich religiach, bóg umiera razem z ludźmi, którzy go czczą.
Sprawiedliwość wymagana przez Boga proroków jest sprawiedliwością nakierowaną na pokrzywdzonych i dyskryminowanych. Jest to sprawiedliwość, której nie mogą dać pogańscy bogowie. Przekonanie o wyjątkowości jednej rodziny, grupy narodowej czy etnicznej nad drugą. Niesprawiedliwe podporządkowanie wszystkich woli silniejszych i bogatszych. Wszystko to może pokazać przerażającą potęgę i moc pogańskiego boga. Możemy mu ulegać i często to robimy, zwłaszcza gdy czerpiemy z tego korzyść. Ale wtedy wielcy prorocy protestują przeciwko nam. A ponieważ występujemy przeciwko sprawiedliwości, to koniec końców spotka nas zguba. Bóg Jahwe jest Bogiem sprawiedliwości i miłosierdzia – do bólu powtarzają prorocy. Nie bez powodu Stary Testament wymienia w jednym szeregu wykluczane i wyzyskiwane grupy oraz obwinia o taki stan mieszkańców Izraela, którzy oddają kult innym bogom. Biedni, wdowy, sieroty – wymieniają prorocy. My dziś możemy dodać to tej listy więcej grup.
Dlaczego tak mocno przywiązujemy się do tego, co ograniczone i skończone? Czemu patriotyzm staje się często nacjonalizmem i szowinizmem? Czemu przynależność do naszej rodziny, powoduje często, że gorzej traktujemy inne rodziny, a czasem nawet pogardzamy nimi?
Jest podstawowym pragnieniem każdej grupy ludzi, aby posiadać swoje własne miejsce. Miejsce, które zapewnia im dobrobyt, bezpieczeństwo i spokój. To jest powód wielkiej czci jaką oddajemy naszemu narodowi i ziemi na której mieszkamy. Nie całej ziemi, ogólnie ziemi, ale naszej konkretnej ziemi. Jest to również powód wielkiej czci jaką oddajemy naszej rodzinie. Nie rodzinie jako takiej, ale naszej rodzinie. Jednak jest wiele różnych terenów ziemi, wiele narodów i wiele rodzin. Każdy z nich zapewnia różnym grupom ludzi tego, czego potrzebują. Jedne skuteczniej, drugie mniej. I każda z grup uważa siebie za najważniejszą. Ale każda przestrzeń jest ograniczona, narody są ograniczone. Dlatego konflikt między nimi jest nieunikniony. Bóg jednego narodu walczy z bogiem drugiego narodu. Bóg rodziny walczy z bogiem drugiej rodziny. Dzieje się tak ponieważ bogowie są zaborczy przez sam fakt bycia bogami.
Bóg Abrahama i proroków nie jest bogiem jednego plemienia. Nie jest bogiem miasta, ani nie jest bogiem jednego narodu. Nie jest on związany z miejscem. Bóg Abrahama i proroków jest bogiem sprawiedliwości i miłości, która jest uniwersalna. Wymaga od nas, abyśmy dostrzegali w drugiej osobie człowieka, nawet jeśli jest naszym wrogiem. Abyśmy słuchali innego, podczas gdy my wolimy mówić. Abyśmy przebaczali, gdy nam zostało przebaczone wiele razy. I abyśmy dawali, mimo że chcemy wciąż tylko brać. Takiej sprawiedliwości podlegają wszystkie narody i wszystkie rodziny. I tylko wtedy są błogosławione. Amen.